Με το πρόγραμμα «Καλλικράτης» επήλθε μία σημαντικότατη ποσοτική συρρίκνωση του αριθμού των ΟΤΑ ά Βαθμού, από1034 σε 325, ενώ καθιερώθηκαν οι 13 αιρετές περιφέρειες και οι 7 αποκεντρωμένες διοικήσεις, στη θέση των 57 καταργούμενων Ν.Α και των 13 κρατικών περιφερειών.
Η εφαρμογή δε του προγράμματος αυτού συνέπεσε με την πρωτοφανή δημοσιονομική ύφεση που βίωσε και βιώνει η χώρα μας.
Ωστόσο αποτέλεσε τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση των τελευταίων 12 ετών στη χώρα μας, εγκαθιστώντας οργανωτικές και λειτουργικές οικονομίας κλίμακας. Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα ανήκει στις ελάχιστες ευρωπαικές χώρες που εφαρμόζουν ένα μοντέλο διοικητικού συγκεντρωτισμού του «Κράτους», που θα μπορούσε άνετα να χαρακτηρισθεί, κατ’ επίφαση του όρου, ως «συγκεντρωτικός φιλελευθερισμός».
Έτσι ενώ ο Καλλικράτης προέβλεπε μεγάλες καινοτομίες, με κυριότερες τη μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στους Δήμους , από τις πρώην Νομαρχίες και το συγκεντρωτικό κράτος και τη δημιουργία της αιρετής περιφέρειας σε ρόλο συντονιστή εταίρου, στην οποία επαφίεται ο δημοκρατικός προγραμματισμός της περιοχής μας, μέσα από εργαλεία όπως το ΕΣΠΑ, ωστόσο η διαδρομή απέδειξε ότι εξ αυτών δεν συνετελέσθη ούτε το 1/5.
Έτσι οι αιρετές περιφέρειες από εργαλεία ανάπτυξης της περιοχής μας, εξελίχθησαν σε απλούς διεκπεραιωτές της γραφειοκρατικής «ανίας» του συγκεντρωτικού κράτους, όπου η έλλειψη πόρων άσκησης των μεταβιβαζόμενων αρμοδιοτήτων επίτεινε την ένδειά τους και τη δυσλειτουργικότητά τους.
Ας μην ξεχνάμε, ότι αρμοδιότητες που μεταβιβάσθηκαν στους Δήμους, όπως η μεταφορά μαθητών, από 1.6.2013, μετά από μία τεράστια παλινωδία, ξαναπέρασε στην αιρετή περιφέρεια, χωρίς όμως και την ανάλογη μεταφορά των απαιτούμενων πόρων. Επίσης η μεταφορά του συστήματος υγείας, που από 1.1.2013 θα περνούσε στην αρμοδιότητα της αιρετής περιφέρειας «ξαναγύρισε» στο «Κράτος»(σε αυτή την περίπτωση θεωρώ ότι θα ήτο τελείως ανεπιτυχής και επικίνδυνη η μεταβίβαση της αρμοδιότητας του ΕΣΥ στις αιρετές Περιφέρειες).
Ο θεσμός του «ελεγκτή νομιμότητας» που προΐσταται της Αυτοτελούς Υπηρεσίας Εποπτείας Ο.Τ.Α, ο οποίος και είναι ανώτατος υπάλληλος με πενταετή θητεία και η επιλογή του γίνεται από το ΕΙ.Σ.Ε.Π, δεν λειτούργησε ποτέ, εσκεμμένα, διότι έτσι το Κεντρικό Κράτος θέλησε να εξακολουθεί η εποπτεία των Ο.Τ.Α να βρίσκεται στο «μακρύ χέρι του», στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις. Και ενώ μάλιστα προβλέπονταν ότι η εν λόγω υπηρεσία υπάγεται απευθείας στο Υπουργείο Εσωτερικών, με τον τελευταίο νόμο 4257/2014, η υπηρεσία αυτή υπάγεται στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση, γεγονός που καταδεικνύει τη διαρκή βούληση χειραγώγησης και εξάρτησης της Τ.Α με κάθε τρόπο, από τους εκάστοτε διορισμένους Γενικούς Γραμματείς.
Επίσης ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός, σε συνδυασμό με τον αναπτυξιακό προγραμματισμό του γεωγραφικού χώρου της περιφέρειας δεν υφίστατο, καθώς δεν υπήρχε και δυστυχώς δεν υπάρχει συντονισμένος σχεδιασμός, με συνεργασία των δύο βαθμών τοπικής αυτοδιοίκησης και του Κεντρικού Κράτους, το οποίο συνεχίζει να επιτελεί τον αρτιοσκληρωτικό του ρόλο και το «ανάχωμα», με τις απίστευτες καθυστερήσεις του, στον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, που αποτελεί το εργαλείο και την προϋπόθεση για την αναπτυξιακό προγραμματισμό μίας περιοχής.
Αυτή τη στιγμή για παράδειγμα στη Μαγνησία, δεν έχουμε ούτε ένα εγκεκριμένο ΣΧΟΑΑΠ, το οποίο να έχει λάβει Προεδρικό Διάταγμα, καθώς επίσης δεν έχει ολοκληρωθεί το ΓΠΣ του πολεοδομικού συγκροτήματος της ευρύτερης περιοχής του Βόλου. Από την άλλη η ενοποίηση των Καποδιστριακών Δήμων, δεν επέφερε και την ομογενοποίηση του πολεοδομικού σχεδιασμού, αφού για παράδειγμα η Αγριά του Δήμου Βόλου, εντάσσεται στο ΓΠΣ, ενώ η όμορη τοπική κοινότητα Αρτέμιδος στα ΣΧΟΑΑΠ. Όλα αυτά καταδεικνύουν την έλλειψη προγραμματισμού και ως συνακόλουθο την έλλειψη σχεδιασμού και ανάπτυξης, αφού η παντελής έλλειψη χρήσεων γης, εμποδίζει τις μεγάλες επενδύσεις στην περιοχή μας. Η πρώην ΝΑΜ είχε συντάξει προκηρύξεις για όλα τα ΣΧΟΟΑΠ που δεν είχαν προκηρυχθεί μέχρι το τέλος του 2010 και τα οποία δυστυχώς, μόλις πριν από ελάχιστους μήνες ανατέθηκαν, αποδεικνύοντας έτσι τη μεγάλη βραδυπορία και ανυπαρξία της νυν Αιρετής Περιφέρειας.
Χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα είναι η περίπτωση του Οικοδομικού Συνεταιρισμού η «ΣΗΠΙΑΣ», ο οποίος συνέταξε μελέτη πολεοδόμησης της περιοχής ιδιοκτησίας του και στον τελικό έλεγχο πριν από τη δημοσίευση του Π.Δ, το ΣτΕ απεφάνθη, ότι δεν είναι δυνατή η ολοκλήρωση της διαδικασίας, επειδή σύμφωνα με το Πρακτικό 365/22.6.1998 του Ε΄ τμήματος του ΣτΕ, πρέπει να προηγηθεί η έγκριση Χωροταξικής Μελέτης όλου του Πηλίου, ή η έγκριση άλλου ανάλογου χωροταξικού σχεδίου, σχετικού με την παραθεριστική κατοικία στη Μείζονα Περιοχή του Νομού. Άλλη δε χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή της επένδυσης στη νήσο «Αλατάς», που το ΣτΕ με την υπ’αριθμ 387/2014 απόφασή του απεφάνθη αρνητικά για τους ίδιος σχεδόν λόγους και με την ειδικότερη αιτιολογία ότι το επίμαχο έργο πρόκειται να κατασκευαστεί σε νησίδα «………..η οποία προορίζεται για γεωργική χρήση και της οποίας η συγκεκριμένη αξιοποίηση δεν καλύπτεται από υπερκείμενο τομεακό σχεδιασμό.»
Και ας μη ξεχάσουμε την υπ’αριθμ. 445/2012 απόφαση του Διοικητικού Εφετείο Λαρίσης, με την οποία ακυρώθηκε εκδοθείσα από την πρώην ΝΑΜ οικοδομική άδεια, λόγω του ότι οι συγκεκριμένες περιοχές, που θα οικοδομούνταν ανήκουν σε επεκτάσεις που έγιναν, με αποφάσεις Νομάρχη, παρανόμως, κι όχι με Π.Δ, ύστερα από εισήγηση του αρμοδίου Υπουργού.
Η παράταξή μας «Θεσσαλών Δύναμη», της οποίας η Θεσσαλών Συμπολιτεία είναι μία συνέχεια, με πολιτική διεύρυνση, είχε προτείνει μία σειρά προτάσεων όπως :
ü Νομοθετική ρύθμιση ώστε το Χωροταξικό Σχέδιο κάθε Περιφέρειας να εκπονείται και να εποπτεύεται η εφαρμογή του, από κοινό όργανο που συστήνουν το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και η αντίστοιχη Περιφέρεια.
ü Αλλαγή του θεσμικού πλαισίου του Ν. 2508/1995 που αφορά τα ΣΧΟΟΑΠ, καθώς ο νόμος εκείνος είχε σχεδιαστεί με το μοντέλο των δήμων και κοινοτήτων, πριν ακόμη τον Καποδίστρια και οι αλλαγές που έγιναν αργότερα και αφορούσαν ένα ΣΧΟΟΑΠ ανά καποδιστριακό Δήμο, έχουν πλέον ξεπεραστεί από τους νέους Καλλικρατικούς Δήμους.
ü Νομοθετική ρύθμιση ώστε τα Πολεοδομικά Σχέδια κάθε περιοχής να εκπονούνται από τον αντίστοιχο Δήμο, να εγκρίνονται και ν εποπτεύονται κατά την εφαρμογή τους από κοινό όργανο που θα συστήνει το ΥΠΕΚΑ με τη συμμετοχή της Περιφέρειας και τη Περιφερειακής Ένωσης Δήμων (Π.Ε.Δ.).
ü Πρόγραμμα Εφαρμογής των ανωτέρω νομοθετικών ρυθμίσεων και υποστήριξης των Περιφερειών και των Δήμων στην ολοκλήρωση των Χωροταξικών και των Πολεοδομικών Σχεδίων τους και τη συστηματική παρακολούθηση της εφαρμογής τους. (η πρώην ΝΑΜ είχε συστήσει επιτροπή παρακολούθησης των χωροταξικών σχεδίων, που δυστυχώς εγκαταλείφθβηκε, όπως σχεδόν όλα από τη νυν Περιφέρεια Θεσσαλία και τον κ.Αγοραστό-Να σημειωθεί δε ότι η εν λόγω αρμοδιότητα ανήκει στην αιρετή περιφέρεια).
ü Σχετικά με τον Αναπτυξιακό Προσανατολισμό και την εκπόνηση και εφαρμογή των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων είχαμε προτείνει τα ακόλουθα :
ü Επικαιροποίηση του κανονιστικού πλαισίου (Ν. 1622/1986) που αφορά :τον αναπτυξιακό προγραμματισμό σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, τη ρύθμιση της συνεργασίας μεταξύ των Υπουργείων, των Περιφερειών και των Δήμων, τη χρηματοδότηση και την εφαρμογή των αναπτυξιακών προγραμμάτων. Συγκρότηση κοινού οργάνου κάθε Περιφέρειας με την αντίστοιχη Π.Ε.Δ. για τη συστηματική συνεργασία της Περιφέρειας και των Δήμων προκειμένου να διασφαλιστεί ο συντονισμός της περιφερειακής και της τοπικής αναπτυξιακής πολιτικής.
ü Με νομοθετική ρύθμιση, κάθε Περιφέρεια αναλαμβάνει να προωθήσει την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα στην περιοχή της και να διασφαλίσει την ελκυστικότητα της Περιφέρειας για επενδύσεις. Οι Περιφέρειες αναλαμβάνουν εντός τριετίας όλες τις αρμοδιότητες προώθησης, έγκρισης και υποστήριξης των ιδιωτικών επενδύσεων περιφερειακής σημασίας.
ü Πριν την έγκριση των ιδιωτικών επενδύσεων εθνικής σημασίας προηγείτο η διατύπωση της γνώμης της αντίστοιχης Περιφέρειας,
ü Βελτίωση του κανονιστικού πλαισίου που αφορά την παραγωγή των δημοσίων τεχνικών έργων και των έργων και δράσεων κάθε κατηγορίας που περιλαμβάνονται στα αναπτυξιακά προγράμματα και ιδίως στα συγχρηματοδοτούμενα επιχειρησιακά προγράμματα (σχετικά με τις απαλλοτριώσεις, τις αδειοδοτήσεις, τη μελέτη και κατασκευή των έργων, τις προμήθειες, τον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, τις Συμβάσεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα κλπ.).
ü Προετοιμασία εν όψει της νέας προγραμματικής περιόδου (2014- 2020) για τον σχεδίασμά της περιφερειακής πολιτικής και τα νέα περιφερειακά και τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα. Διεύρυνση του ρόλου των Περιφερειών και των Δήμων στο σχεδίασμά και την εφαρμογή των συγχρηματοδοτούμενων επιχειρησιακών προγραμμάτων της περιόδου 2014-2020.
ü Πρόγραμμα Συλλογικής Υποστήριξης των Περιφερειών για την εφαρμογή των ανωτέρω κανονιστικών ρυθμίσεων, το λειτουργικό εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας αναπτυξιακού προγραμματισμού των Περιφερειών (με συντονισμένη αξιοποίηση των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων «Διοικητική Μεταρρύθμιση» και «Ψηφιακή Σύγκλιση»).
Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει επιτευχθεί μία ουσιαστική συζήτηση για τις ανωτέρω αλλαγές που πρέπει να συντελεσθούν στις αιρετές περιφέρεις, καθώς αφενός μεν δεν υπάρχει η διάθεση από το «Κεντρικό Κράτος», αφετέρου δε οι ίδιες οι Περιφέρειες δεν θέτουν ουσιαστικά ζητήματα, με ουσιαστικές προτάσεις, ούσες ανακόλουθες στο θεσμικό τους ρόλο. Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση είναι η Περιφέρεια Θεσσαλίας και δη η Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας και Βορείων Σποράδων, που είναι παντελώς απούσα από την επίλυση των μεγάλων ζητημάτων του νομού μας, χωρίς ποτέ να έχει διατυπώσει μία πρόταση. Ωστόσο η κριτική αυτή ανήκει στο επόμενο κείμενό μου, με συγκεκριμένα παραδείγματα.
